Parki Narodowe:
Polozenie, powierzchnia, historia
Pieninski Park Narodowy polozony jest w Pieninach w poludniowej czesci kraju, w województwie nowosadeckim, na granicy polsko-slowackiej. Pieniny dziela sie na Pieniny Spiskie, Pieniny Wlasciwe (tu usytuowany jest park) i Male Pieniny. Powierzchnia parku wynosi 2346 ha, w tym 1292 (55%) ha stanowi wlasnosc Skarbu Panstwa. Lasy w parku zajmuja 1649 ha (70%). Powierzchnia objeta ochrona scisla wynosi 777 ha (33%). Inicjatorem utworzenia Parku byl prof. Wl. Szafer. Pierwszy prywatny rezerwat o powierzchni 7.5 ha zalozyl S.Drohojowski w 1921 r. wokól ruin zamku w Czorsztynie. Od 1928 r. rozpoczeto wykupy terenów, które w 1932 r. staly sie jednostka Lasów Panstwowych pod nazwa "Park Narodowy w Pieninach" o powierzchni 736 ha. Park reaktywowano po wojnie w 1955 r. pod nazwa "Pieninski Park Narodowy".
Wody
Omawiany obszar polozony jest w dorzeczu Dunajca i odwadniany systemem krótkich potoków o dlugosci od 0.3 do 4.0 km. W Pieninach stwierdzono 377 naturalnych wyplywów wód: 290 zródel stalych (w tym 3 mineralne) i 79 mlak. Dunajec zajmuje wazne miejsce wsród czynników ksztaltujacych rzezbe Pienin.
Fauna
Dotychczas wykazano z terenu Pienin ok. 6500 gatunków zwierzat. Przypuszcza sie, ze zyje ich tutaj od 13000 do 15000 czyli polowa fauny Polski. Gruntowne badania fauny, glównie bezkregowców w latach 1971-1974, pozwolily na stwierdzenie az 3000 nowych gatunków dla Pienin, z których wiele okazalo sie nowych dla fauny Polski. Znaleziono takze nowe gatunki dla nauki. Licznie reprezentowana jest tu fauna poludniowoeuropejska, zwlaszcza kserotermofilna. Trzy Korony W Pieninach stwierdzono 26 gatunków ryb, 10 gatunków plazów i 6 gatunków gadów. Bardzo dobrze poznana grupa kregowców sa ptaki, których w Pieninach wystepuje ponad 160 gatunków, w tym 95 gniazdujacych. Do rzadkosci naleza: puchacz, pomurnik, nagórnik, sóweczka, dzieciol trójpalczasty, dzieciol czarny i bocian czarny. Lista ssaków zawiera 60 gatunków. Osobliwoscia jest wystepowanie myszy malookiej - elementu stepowego oraz ryjówki górskiej i zebielka karliczka. Najwiekszym drapieznikiem jest rys. Na brzegach Dunajca wystepuje wydra.
Polacamy również Pieniński Park Narodowy oraz Meble Kolonialne.
Roslinnosc
Na niespelna 100 km2 obszaru polskiej czesci Pienin stwierdzono do tej pory okolo 1015 gatunków roslin naczyniowych (blisko 50% gatunków flory polskiej), 400 gatunków glonów, 330 gat. mchów i watrobowców, 400 gat. porostów. Bardzo liczne sa grzyby: 500 gatunków kapeluszowych i 560 mikroskopowych pasozytów roslin. Cecha charakterystyczna flory jest wielkie zróznicowanie ekologiczne i geograficzne. Niekiedy na tej samej skale, ale w róznych ekspozycjach, rosna gatunki o przeciwstawnych wymaganiach siedliskowych. Odrebnosc flory okresla wystepowanie endemitów i reliktów geograficznych. Endemitami sa: mniszek pieninski i pszonak pieninski. Wielka osobliwoscia jest chryzantema Zawadzkiego.Wyjatkowo duzo jest storczyków (okolo 30 gatunków) ze sródziemnomorskim dwulistnikiem muszym i najwiekszym polskim gatunkiem - obuwikiem wlacznie. Na terenie parku wyrózniono 12 naturalnych i 9 zastepczych ekosystemów roslinnych, które wyksztalcily sie pod wplywem gospodarki rolnej i sa uwazane za bardzo cenne z naukowego i estetycznego punktu widzenia. Obecnie ponad 70% powierzchni parku zajmuja lasy. Podstawowymi ekosystemami sa: buczyna karpacka, cieplolubna jedlina i buczyna oraz las jaworowy z jezycznikiem, reliktowe laski sosnowe i olszynka karpacka. O odrebnosci geobotanicznej Pienin stanowia ekosystemy nielesne. Murawy sa bardzo bogate florystycznie (150 gat. roslin naczyniowych i ponad 25 gat. mchów i porostów). Laki powstanie i utrzymywanie zawdzieczaja czlowiekowi. Naleza one do najbogatszych ekosystemów roslinnych w kraju (30-40 gatunków roslin kwiatowych na 1 m2).
Geologia, geomorfologia i gleby
Pieniny zbudowane sa glównie z róznorodnych wapieni, z których najtwardsze, wapienie rogowcowe, tworza malownicze, niemal pionowe biale sciany opadajace ku Dunajcowi. Najbardziej znany szczyt Trzy Korony Przelom Dunajca i widok na Trzy Korony osiaga wysokosc 982 m npm, a najwyzszy (poza parkiem) szczyt Pienin - Wysoka w Malych Pieninach, osiaga 1050 m npm. Charakterystyczne dla krajobrazu tych gór sa nagie sciany skalne, odosobnione skalki - czesto w postaci iglic i kontrastujace z nimi zaokraglone powierzchnie garbów lub lagodne stoki, które pokrywaja laki i pola. W wyniku zmiennosci geologicznej w parku spotykane sa liczne stadia rozwojowe gleb: od bardzo plytkich do glebokich, od kamienisto-rumoszowych do gliniasto-ilastych, od kwasnych do zasadowych. Najczesciej wystepuja redziny i gleby brunatne.
Kultura materialna i turystyka
Slady pierwszego osadnictwa paleolitycznego odkrytego w Pieninach pochodza z okresu 13-10 tys. lat p.n.e. Poczatki akcji osadniczej wiaza sie z nadaniem tych terenów w 1257 r. ksieznej Kindze i ufundowaniem przez nia klasztoru klarysek w Starym Saczu w 1280 r. oraz z wybudowaniem najwyzej w Polsce polozonego górskiego Zamku Pieninskiego (779 m npm), stanowiacego role refugium. Przy szlaku, biegnacym dolina Dunajca wybudowano 2 zamki: po stronie polskiej Wronin (obecnie Czorsztyn) a po wegierskiej zamek Dunajec (obecnie Niedzica). Zamki te, trwaja naprzeciw siebie do dzisiaj rozdzielone dolina Dunajca, zamieniona od 1997 r. w zespól zbiorników wodnych. Na obszarze parku wytyczono 33 km pieszych szlaków turystycznych wiodacych m.in. przez najpiekniejsze szczyty (Sokolice, Trzy Korony), z których rozciagaja sie szerokie panoramy na Pieniny, Dunajec i Tatry. Glówna atrakcja parku jest splyw przelomem Dunajca czólnami flisackimi, nalezacy do jednej z najwiekszych atrakcji turystycznych Europy.